Sąd może sprawdzić, czy zawieszenie terminu przedawnienia było zasadne

Takie stanowisko zaprezentował Naczelny Sąd Administracyjny w przełomowych wyrokach z dnia 30 lipca 2020 r., sygn. I FSK 128/20 oraz I FSK 42/20.

Częstą praktyką organów podatkowych jest wszczynanie postępowań karnoskarbowych, na krótko przed przedawnieniem sprawy celem zawieszenia biegu przedawnienia.

Przedmiotowa sprawa dotyczyła skargi spółki na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej utrzymującą w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego określającą podatek VAT za okresy rozliczeniowe od stycznia do września 2013 r. oraz odmawiającą określenia podatku objętego zwolnieniem.

Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej wszczął postępowanie kontrolne wobec spółki. Organ podatkowy zakwestionował prawo podatnika do zastosowania 5% stawki VAT do sprzedaży produktów przygotowywanych w ramach usług gastronomicznych prowadzonych w sieciach restauracji. Uznał on za prawidłową 8% stawkę VAT. Organ odwoławczy utrzymał w mocy decyzję.

Spraw trafiła na wokandę sądów administracyjnych. W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, spółka zarzuciła organom skarbowym naruszenie przepisów Ordynacji podatkowej i ustawy o VAT.

Spółka zarzuciła m. in., że organy przyjęły, że spółka nie korzysta z ochrony prawnej wynikającej z zastosowania się do interpretacji indywidualnych Ministra Finansów dotyczących sprzedaży "na wynos" potwierdzających prawidłowość zastosowania 5% stawki VAT w stosunku do tych schematów sprzedaży, co w konsekwencji doprowadziło do odmowy określenia w uzasadnieniu decyzji wysokości podatku objętego zwolnieniem wynikającego z zastosowania się do tych interpretacji. Spółka zarzuciła także, że postępowanie karnoskarbowe wytoczone przeciwko niej przez organy skarbowe miało na celu tylko zawieszenie biegu terminu przedawnienia.

Organy zarzuciły spółce przestępstwa skarbowe. Wskazały, że wszczęły śledztwo w sprawie podania przez spółkę nieprawdy w korektach deklaracji VAT-7 za okres od stycznia 2012 r. do września 2013 r. Naczelnik poinformował stronę o zawieszeniu z dniem 20 listopada 2017 r. biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych z tytułu VAT za wskazany okres. Zawiadomienie zostało doręczone stronie w dniu 5 grudnia 2017 r. Podkreślono, że do dnia wydania zaskarżonej decyzji postępowanie to nie zostało zakończone.

Zdaniem WSA, ocena, czy w sprawie doszło do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, czy też do niego nie doszło, jest warunkiem wstępnym kontroli zaskarżonej decyzji, który wojewódzki sąd administracyjny zobowiązany jest brać pod uwagę z urzędu. Sąd nie podzielił poglądu wyrażanego w orzecznictwie, m.in. w wyroku NSA z dnia 24 listopada 2016 r., I FSK 759/15, zgodnie z którym unormowanie art. 70 par. 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej nie daje podstaw prawnych do weryfikacji wszczęcia postępowania karnego skarbowego.

Z uwagi na znaczenie problemu, do postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym (NSA) przyłączyła się Fundacja Praw Podatnika w charakterze uczestnika.

NSA oddalił skargi kasacyjne organów skarbowych od wyroku WSA. Jeden z sędziów złożył zdanie odrębne. NSA podkreślił, że podatnik działał w zaufaniu do organów państwa, bo miał przecież interpretacje indywidualne, zatem nie można tu mówić o przestępstwie karnym skarbowym.

Wyrok NSA utrzymując w mocy wcześniejszy wyrok WSA we Wrocławiu z 22 lipca 2019 r. opowiedział się za niedopuszczalnością instrumentalnego wszczynania postępowań karno-skarbowych przez organy podatkowe tylko po to, by przerwać bieg przedawnienia zobowiązania podatkowego.